Varikosel, erkeklerde testislerin etrafındaki toplardamarların genişlemesiyle oluşan bir damarsal bozukluktur. Genellikle erişkin yaşta fark edilse de, aslında kökeni büyük ölçüde ergenlik dönemine dayanır. Erken fark edilmediğinde ileriki yaşlarda kısırlık (infertilite) gibi önemli sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle adölesan (ergenlik dönemi) varikosel, çocuk sağlığı ve ergen ürolojisi açısından dikkate alınması gereken bir durumdur.
İçindekiler
Adölesan Varikosel Nedir?
Adölesan varikosel, 10-19 yaş arasındaki erkek çocuklarında, testis torbasında (skrotum) bulunan toplardamarların genişlemesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Tıpkı bacaklardaki varisler gibi, bu damarlarda kan birikir ve damarın çapı büyür. En sık sol testiste görülür çünkü sol testisin toplardamarı anatomik olarak daha zor bir açıyla kalbe döner.
Bu durum genellikle ağrısızdır ve çocuk ya da ailesi tarafından fark edilmez. Ancak ergenlik döneminde testislerin sağlıklı gelişimini engelleyebileceği ve ileride üreme sağlığını riske atabileceği için önem taşır. Erken dönemde teşhis edilip takip edilmezse, ileride sperm üretimini bozabilir ve doğurganlık üzerinde olumsuz etki yapabilir.
Adölesan Varikosel Nedenleri
Adölesan varikoselin en önemli nedeni, testislerden kalbe doğru kan taşıyan toplardamarlarda yer alan kapakçıkların işlevini tam olarak yerine getirememesidir. Bu kapakçıklar normalde kanın geri akışını engeller, ancak düzgün çalışmadığında kan testis çevresinde birikir ve damarlar genişler. Bu durum zamanla varikosel oluşumuna yol açar. Özellikle sol testis bu açıdan daha hassastır çünkü sol testis toplardamarı daha uzun bir yoldan ve daha dar bir açıyla kalbe ulaşır. Bu anatomik farklılık, sol tarafta varikosel görülme riskini artırır. Ayrıca ailede varikosel öyküsünün bulunması, genetik bir yatkınlığın olabileceğini düşündürür. Bazı çocuklarda uzun süre ayakta kalmayı gerektiren aktiviteler de bu riski artırabilir. Tüm bu etkenler, ergenlik döneminde hızla büyüyen testislerde dolaşım dengesini bozarak varikosel oluşumuna zemin hazırlar.
Adölesan Varikosel Belirtileri
Adölesan varikosel genellikle belirti vermeden ilerler, bu nedenle birçok vakada fark edilmesi zaman alabilir. Ancak bazı ergen erkeklerde çeşitli bulgular ortaya çıkabilir. En sık görülen belirti, skrotumda fark edilen damar genişlemesidir. Bu durum bazen çıplak gözle görülebilir ya da el ile hissedilebilir. Banyo sırasında veya spor yaparken testislerde asimetrik büyüklük fark edilebilir. Varikosel olan tarafta testis biraz daha küçük ya da yukarıda durabilir. Bazı gençlerde testis bölgesinde hafif sarkma, ağırlık hissi veya uzun süre ayakta kalındığında ortaya çıkan rahatsızlık hissi görülebilir. Doktor muayenesinde genellikle yumuşak kıvamlı, kıvrımlı bir damar yapısı fark edilir; bu genellikle "solucan yumağı" hissi olarak tanımlanır. Daha ileri durumlarda, testis hacminde küçülme (atrofi) meydana gelebilir. Bu durum, varikoselin testis fonksiyonlarını etkilemeye başladığını gösterir ve tedavi gerekliliğini artırır.
Adölesan Varikosel Tanı Yöntemleri
Adölesan varikoselin tanısı genellikle fizik muayene ile konur. Çocuk ayakta dururken yapılan muayenede, testis torbasında genişlemiş damarlar kolayca hissedilir. Hasta ıkındığında bu damarların daha da belirginleşmesi tanıya yardımcı olur.
Tanının netleşmesi ve testis hacimlerinin değerlendirilmesi için skrotal ultrasonografi kullanılır. Bu yöntemle testislerin boyutu, damarlardaki genişleme ve kan akışının durumu ayrıntılı bir şekilde değerlendirilir. Sol testisin sağa göre belirgin şekilde küçük olması, varikoselin testis gelişimini etkilediğini gösterir. Bazı vakalarda, renkli Doppler ultrason ile damar içindeki kan akışı da incelenir. Bu, tedavi kararı verirken önemli bir kriter olabilir.
Adölesan Varikosel Tedavisi
Adölesan varikoselin tedavisinde cerrahi yöntemler ön plandadır ve en etkili yaklaşım mikroskobik varikoselektomi olarak kabul edilir. Bu işlem, büyüteç altında yapılan hassas bir ameliyattır ve testis etrafındaki genişlemiş toplardamarların tespit edilip bağlanması esasına dayanır. Amaç, geriye doğru kaçan kan akımını durdurarak testisin sağlıklı şekilde beslenmesini sağlamaktır. Aynı zamanda sağlam damarlar korunur, bu da komplikasyon riskini en aza indirir.
Ameliyat genellikle kasık bölgesinden küçük bir kesiyle yapılır ve yaklaşık 1–2 saat sürer. Çoğu hasta aynı gün taburcu edilir. İyileşme süreci hızlıdır; çocuklar genellikle birkaç gün içinde normal aktivitelerine dönebilir. Fiziksel zorlanma ve spor, doktorun önerisiyle birkaç hafta ertelenir.
Cerrahiden sonra testis hacmi normale dönebilir ve sperm üretimi zamanla iyileşebilir. Ameliyatın başarısı, damarın doğru şekilde bağlanmasına ve nüks olmamasına bağlıdır. Mikroskobik yöntemle yapılan varikoselektomi, en düşük tekrarlama oranına sahip tekniktir. Bazı durumlarda laparoskopik ya da radyolojik yöntemlerle damar kapatma işlemi de yapılabilir, ancak mikroskobik yöntem daha sık tercih edilir çünkü hem etkinliği yüksektir hem de testis dokusuna zarar verme riski düşüktür.
Hafif varikosel durumlarında ise ameliyata gerek duyulmayabilir. Bu tür vakalarda düzenli takip yapılır. Çocuk her 6 ila 12 ayda bir fizik muayene ve ultrasonla kontrol edilir. Böylece testis gelişimi yakından izlenir, olası bir gerileme erken fark edilerek gerektiğinde müdahale edilir.
Adölesan varikosel hangi yaşta ortaya çıkar?
Genellikle 10 ila 19 yaş arasında, yani ergenlik döneminde gelişir. Bu yaşlarda testislerde hızlı büyüme olduğu için fark edilme olasılığı artar. Erken dönemde çoğu zaman belirti vermez.
Adölesan varikosel ağrı yapar mı?
Çoğu çocukta ağrı olmaz. Ancak uzun süre ayakta kalma, spor veya fiziksel aktivite sonrası testis bölgesinde rahatsızlık hissi olabilir. Ağrı genellikle künt ve hafif düzeydedir.
Adölesan varikosel kısırlık yapar mı?
Tedavi edilmezse ileriki yaşlarda sperm üretimini olumsuz etkileyebilir. Bu da erkek kısırlığına neden olabilir. Ancak erken teşhis ve tedavi ile bu risk büyük ölçüde azaltılabilir.
Adölesan varikosel testis gelişimini etkiler mi?
Özellikle uzun süreli varikoseller testisin hacmini küçültebilir. Bu durum testis gelişiminin geri kalmasına yol açabilir. Erken müdahale ile testis fonksiyonları korunabilir.
Adölesan varikosel daha çok hangi testiste görülür?
Çoğunlukla sol testiste görülür. Çünkü sol taraftaki toplardamar, sağa göre daha dik ve uzun bir yol izler. Bu durum, damarlarda kan birikmesine yol açarak zamanla genişlemelerine sebep olur.
Adölesan varikosel tehlikeli midir?
Hayati bir tehlike oluşturmaz ancak tedavi edilmezse ileride doğurganlığı etkileyebilir. Ayrıca testislerde ağrı veya gelişim geriliği gibi sorunlara yol açabilir. Bu yüzden ciddiye alınmalıdır.
Adölesan varikosel zamanla geçer mi?
Kendiliğinden gerilemesi çok nadirdir. Hafif formlar takip altında kalabilir ama orta ve ağır vakalarda tedavi gerekir. Zamanla ilerleyebilir ve testis fonksiyonlarını daha fazla etkileyebilir.
Adölesan varikosel ameliyatı sonrası iyileşme süresi nedir?
Genellikle birkaç gün içinde günlük hayata dönülebilir. Spor gibi yoğun aktiviteler için 2–4 hafta beklenmesi önerilir. Kontrollerle süreç takip edilir.
